Cụm đền cổ Ta Muen và đền Preah Vihear, tọa lạc trên dãy núi Dangrek, là những di sản lịch sử quý giá với niên đại hàng nghìn năm và là tâm điểm của những tranh chấp giữa Campuchia và Thái Lan. Cụm đền Ta Muen bao gồm ba ngôi đền: Ta Muen Thom, Ta Muen Toch và Ta Kwai, trong đó Ta Muen Thom là ngôi đền lớn nhất và ấn tượng nhất.
Ngày 24/7 vừa qua, giao tranh đã nổ ra tại khu vực này sau khi phát ngôn viên quân đội Campuchia, Maly Socheata, cáo buộc binh sĩ Thái Lan vi phạm thỏa thuận khi tiến vào khu vực đền và rào dây thép gai xung quanh, ngăn cản du khách tiếp cận. Sự việc này một lần nữa làm nổi bật lên những căng thẳng giữa hai quốc gia láng giềng về vấn đề chủ quyền và quyền tiếp cận các di sản lịch sử.
Đền Ta Muen Thom, được xây dựng dưới thời vua Udayadityavarman II (trị vì từ năm 1050 – 1066), là một phần quan trọng của tuyến đền cổ nối liền Angkor (Campuchia) với Phimai (Thái Lan). Campuchia tuyên bố chủ quyền dựa trên biên giới thời Đế quốc Khmer, trong khi Thái Lan khẳng định đền nằm trong lãnh thổ của mình. Những khác biệt về lịch sử và địa lý đã tạo ra những tranh cãi kéo dài về chủ quyền của ngôi đền này.
Ngôi đền Ta Muen Thom được xây bằng đá ong và sa thạch, bố trí theo hình chữ nhật, hướng về phía nam, một điểm hiếm thấy trong kiến trúc Khmer. Trong khuôn viên có tượng thần bò Nandi và khối đá tự nhiên tượng trưng cho linga, biểu trưng sinh lực sáng tạo của Shiva. Những đặc điểm kiến trúc độc đáo này làm cho Ta Muen Thom trở thành một trong những điểm đến lịch sử và văn hóa quan trọng của khu vực.
Bên cạnh đó, đền Ta Muen Toch, nằm cách đền Ta Muen Thom khoảng 300m, là điểm dừng chân thứ hai trong cụm ba ngôi đền Khmer cổ nằm sát biên giới Thái Lan – Campuchia. So với đền chính Ta Muen Thom, Ta Muen Toch có quy mô nhỏ hơn, được xây dựng bằng đá sa thạch với kiến trúc đơn giản. Dù vậy, ngôi đền này vẫn giữ được những nét đẹp cổ xưa và là một phần không thể thiếu của di sản văn hóa Khmer.
Đền Ta Kwai, cách cụm đền Ta Muen Toch khoảng 10km về phía đông nam, hiện chỉ còn lại vài bức tường đá và nền móng, ẩn giữa rừng. Sự hoang sơ và tách biệt ấy lại khiến nơi đây thu hút những du khách ưa khám phá và đam mê khảo cổ. Những tàn tích còn lại của Ta Kwai là minh chứng cho sự tồn tại của một nền văn minh cổ đại từng phát triển mạnh mẽ trong khu vực.
Về phần đền Preah Vihear, cách đền Ta Muen Thom khoảng 110km, là ngôi đền Hindu thế kỷ 11 nằm trên đỉnh dãy Dangrek, ở độ cao 525m. Với giá trị lịch sử và kiến trúc đặc biệt, Preah Vihear được mệnh danh là ‘vua của những ngôi đền trên núi’ và từng được chuyên trang du lịch Lonely Planet xếp vào danh sách ’10 điểm đến không thể bỏ qua khi tới Campuchia’. Preah Vihear không chỉ là một di sản văn hóa mà còn là biểu tượng của lòng tự tôn dân tộc và công cụ chính trị nội bộ của Campuchia.
Mối quan hệ giữa Campuchia và Thái Lan về vấn đề này trở nên căng thẳng từ năm 2008, khi UNESCO công nhận Preah Vihear là di sản thế giới. Tranh chấp chủ quyền leo thang thành xung đột vũ trang khiến nhiều người thương vong. Cụm đền Ta Muen và đền Preah Vihear không chỉ là điểm đến mang tính lịch sử văn hóa mà còn là biểu tượng của lòng tự tôn dân tộc và công cụ chính trị nội bộ, khiến tranh chấp giữa Thái Lan và Campuchia chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.
Trước những căng thẳng kéo dài, việc bảo tồn và phát huy giá trị của các di sản lịch sử như cụm đền Ta Muen và đền Preah Vihear trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Hy vọng rằng, trong tương lai, Campuchia và Thái Lan sẽ tìm được giải pháp hòa bình để cùng nhau bảo vệ và phát triển những di sản quý giá này, đồng thời tăng cường quan hệ hợp tác và hiểu biết lẫn nhau.
