Ở trung tâm Thủ đô Hà Nội, Phường Cửa Nam là một không gian lưu giữ nhiều lớp ký ức đô thị, nơi giá trị thẩm mỹ và sinh hoạt truyền thống được bảo tồn và phát huy qua thời gian. Nghệ thuật thị giác tại đây không chỉ góp phần định hình bản sắc kiến trúc mà còn phản ánh diện mạo một Hà Nội cổ kính đang từng bước chuyển mình trong nhịp sống hiện đại.

UBND phường Cửa Nam đã tổ chức tọa đàm ‘Phát huy di sản nghệ thuật thị giác ở phường Cửa Nam’ tại Trường THCS Trưng Vương. Chương trình có sự tham gia của các chuyên gia, nhà nghiên cứu và lãnh đạo địa phương. Phát biểu khai mạc, bà Phạm Ngọc Thúy, Trưởng phòng Văn hóa – Xã hội phường Cửa Nam cho biết, tọa đàm nhằm cụ thể hóa các nội dung thuộc Chương trình06-CTr/TU ngày17/3/2021 của Thành ủy Hà Nội về ‘Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn2021-2025’; Nghị quyết số09-NQ/TU, ngày22/2/2022 của Thành ủy Hà Nội về phát triển công nghiệp văn hoá trên địa bàn Thủ đô giai đoạn2021-2025, định hướng đến năm2030, tầm nhìn đến năm2045.

Di sản nghệ thuật thị giác là những giá trị lịch sử, văn hóa, thẩm mỹ được thể hiện qua các hình thức có thể cảm nhận bằng thị giác như hội họa, kiến trúc, điêu khắc, nhiếp ảnh, sắp đặt… Họa sĩ, nhà nghiên cứu Trần Hậu Yên Thế cho biết: ‘Một bức tranh không chỉ là tác phẩm nghệ thuật, mà còn là hiện vật văn hóa, phản ánh kỹ thuật, thẩm mỹ và câu chuyện lịch sử.’ Tại phường Cửa Nam, những lớp di sản ấy được thể hiện đậm nét. Từ các bảo tàng như: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Bảo tàng Phụ nữ, Bảo tàng Công an Nhân dân… đến những công trình kiến trúc thời Pháp thuộc như: Khu Đấu Xảo, nhà ga Hàng Cỏ, Trường Mỹ thuật Đông Dương (nay là Đại học Mỹ thuật Việt Nam) hay Trường Trung học cơ sở Trưng Vương, mỗi địa điểm đều góp phần tạo nên một hệ sinh thái thị giác đa tầng giữa lòng Hà Nội.

Các chuyên gia cho rằng, di sản nghệ thuật thị giác không chỉ là ký ức cần lưu giữ mà còn là chất liệu sáng tạo trong công nghiệp văn hóa, tạo cảm hứng cho sản phẩm du lịch, thiết kế và nghệ thuật ứng dụng. Từ đó, một số gợi ý thực tiễn đã được đưa ra như: Ứng dụng công nghệ trình chiếu, đồ họa tương tác, kể chuyện bằng hình ảnh thông qua không gian triển lãm và trải nghiệm trực tiếp.

Về phía chính quyền, bà Phạm Ngọc Thúy cho rằng, bảo tồn và phát huy di sản nghệ thuật thị giác cần gắn với giáo dục cộng đồng, xây dựng thương hiệu địa phương và phát triển các sản phẩm văn hóa có giá trị ứng dụng cao. ‘Với tiềm năng di sản sẵn có, phường Cửa Nam hoàn toàn có thể phát triển các tuyến du lịch di sản, thúc đẩy sản xuất thủ công mỹ nghệ, hoặc tổ chức các sự kiện nghệ thuật quy mô nhỏ nhằm gắn kết người dân với di sản’, bà Phạm Ngọc Thúy nhấn mạnh.

Trong bối cảnh Hà Nội thúc đẩy phát triển văn hóa theo hướng công nghiệp sáng tạo, phường Cửa Nam với chiều sâu lịch sử và vị trí trung tâm có thể trở thành mô hình mẫu trong bảo tồn và phát huy di sản nghệ thuật thị giác.

Trong bối cảnh công nghệ phát triển chóng mặt, việc ứng dụng công nghệ vào bảo tồn và phát huy di sản văn hóa đang trở thành một định hướng quan trọng cho tương lai của Hà Nội. Đây không chỉ là cách để giữ gìn di sản cho thế hệ tương lai mà còn giúp lan tỏa giá trị di sản đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là giới trẻ.

Hà Nội, với bề dày lịch sử và văn hóa phong phú, sở hữu những di sản văn hóa vô cùng quý giá. Những di sản này không chỉ là các công trình kiến trúc cổ kính hay hiện vật lịch sử mà còn là linh hồn và bản sắc không thể tách rời của thành phố. Vì vậy, việc ứng dụng công nghệ trong bảo tồn và quảng bá di sản đang được xem là một giải pháp quan trọng.

Công nghệ đang đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phục dựng các giá trị di sản một cách hiệu quả. Một bảo tàng số về lịch sử Thăng Long – Hà Nội, nơi mà mọi tư liệu và hiện vật lịch sử được số hóa và trình bày sinh động, sẽ là một điểm đến hấp dẫn cho nhiều người, đặc biệt là các em học sinh và sinh viên. Điều này không chỉ giúp bảo tồn di sản mà còn giúp lan tỏa kiến thức lịch sử đến với thế hệ trẻ.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ thực tế ảo (VR) trong trải nghiệm di tích đang là một giải pháp đột phá. Công nghệ này cho phép du khách và người dân có thể ‘du hành thời gian’ về quá khứ và chứng kiến không gian di tích được phục dựng sống động như thật, nghe những câu chuyện lịch sử chân thực. Điều này sẽ mang đến một trải nghiệm mới mẻ và hấp dẫn cho những ai yêu thích khám phá di sản văn hóa.

Ngoài ra, việc phát triển các ứng dụng di động dẫn đường và thuyết minh di sản đa ngôn ngữ cũng là một sáng kiến thiết thực. Với một chiếc điện thoại thông minh, bất cứ ai cũng có thể dễ dàng khám phá các di tích và hiểu rõ câu chuyện đằng sau mỗi hiện vật và địa danh. Điều này sẽ giúp du khách quốc tế và người dân địa phương dễ dàng tiếp cận và tìm hiểu về di sản văn hóa của Hà Nội.

Người dân Thủ đô tin rằng, khi công nghệ được ứng dụng thông minh và có chiến lược, di sản văn hóa của Hà Nội sẽ không chỉ được bảo vệ tốt hơn mà còn được ‘làm sống lại’ trong tâm hồn của thế hệ hôm nay và mai sau. Đây là cách biến những giá trị nghìn năm tuổi thành động lực phát triển mới và khẳng định vị thế của Hà Nội là một Thủ đô hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc văn hóa.

Ứng dụng công nghệ vào bảo tồn và phát huy di sản văn hóa không chỉ là một giải pháp mà còn là một định hướng quan trọng cho tương lai của Hà Nội. Với sự phát triển không ngừng của công nghệ, chúng ta có thể hy vọng rằng di sản văn hóa của Hà Nội sẽ được bảo tồn và phát huy một cách tốt nhất, đồng thời giúp lan tỏa giá trị di sản đến với thế hệ trẻ và toàn thế giới.

Thành phố Hà Nội đang nỗ lực để đưa công nghệ vào phục vụ cho việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa. Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII đã đề cập đến việc ứng dụng công nghệ trong bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa. Đây là một bước đi quan trọng để đưa Hà Nội trở thành một thành phố hiện đại, văn minh và đậm đà bản sắc văn hóa.

Chuyển đổi số trong hoạt động bảo tàng đã trở thành xu hướng tất yếu đối với các bảo tàng trên thế giới, nhằm hiện đại hóa công tác bảo tồn, tăng cường khả năng tiếp cận di sản và hội nhập với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới trong kỷ nguyên số.

TS Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đã chia sẻ quan điểm rằng đã đến lúc các bảo tàng tại Việt Nam cần thiết có một phòng chuyển đổi số. Điều này không chỉ giúp hiện đại hóa công tác bảo tàng mà còn góp phần quan trọng trong công tác bảo tồn di sản một cách bền vững, qua đó thu hút công chúng thế hệ mới và hội nhập quốc tế.

Theo kinh nghiệm của Ba Lan, một quốc gia có hệ thống bảo tàng hiện đại và năng động bậc nhất Đông Âu, việc thành lập phòng chuyển đổi số đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động của các bảo tàng. Phòng chuyển đổi số tại các bảo tàng Ba Lan đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ chuyên biệt, bao gồm: số hóa hiện vật, xây dựng và cập nhật cơ sở dữ liệu, đăng tải nội dung lên các nền tảng số, phục vụ cho công tác in ấn, xuất bản, cũng như truyền thông và nghiên cứu.

Một điểm đáng chú ý là tất cả các bảo tàng tại Ba Lan đều được trang bị studio chụp ảnh chuyên nghiệp có diện tích lớn, hệ thống ánh sáng chuẩn bảo tàng và máy ảnh hiện đại với độ phân giải cao. Đây chính là nơi thực hiện việc số hóa chi tiết từng hiện vật, từng tác phẩm nghệ thuật với tiêu chuẩn kỹ thuật cao, đảm bảo tính chân thực và sắc nét khi chuyển sang không gian số.

Sau khi hoàn tất khâu chụp ảnh và xử lý hình ảnh, dữ liệu được cập nhật lên hệ thống nền tảng số và tích hợp vào cơ sở dữ liệu số hóa, đây là quá trình lưu giữ toàn bộ hiện vật, hình ảnh, tư liệu của bảo tàng. Quá trình này là nền tảng quan trọng để chia sẻ hình ảnh các hiện vật đến với các chuyên gia, nhà nghiên cứu, sinh viên và công chúng trong nước và quốc tế.

Việc thành lập phòng chuyển đổi số không còn là sự lựa chọn, mà là một yêu cầu cấp thiết đối với các bảo tàng ở Việt Nam, nhằm hiện đại hóa công tác bảo tồn, tăng cường khả năng tiếp cận di sản và từng bước hội nhập với xu thế phát triển chung của bảo tàng thế giới trong kỷ nguyên số.

Tuy nhiên, tại Việt Nam hiện nay, hầu hết các bảo tàng vẫn vận hành theo mô hình truyền thống và chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Các chuyên gia cho rằng, nếu không có bước nhảy về công nghệ, bảo tàng sẽ tiếp tục lùi lại phía sau, không bắt kịp nhu cầu và tâm lý tiếp cận mới của công chúng.

Một rào cản lớn là hầu hết các bảo tàng tại Việt Nam chưa có phòng chuyên trách cho chuyển đổi số. Việc số hóa hiện vật, nếu có, thường được thực hiện rời rạc, dưới dạng các dự án ngắn hạn, thuê ngoài. Điều này khiến dữ liệu thiếu đồng bộ, không bảo mật, khó duy trì và không phát huy được giá trị về lâu dài.

Do đó, việc thành lập một quỹ chuyển đổi số trong lĩnh vực bảo tàng tại Việt Nam là hết sức cần thiết, nhằm tạo ra nguồn lực ổn định để hỗ trợ các bảo tàng từng bước hình thành phòng chuyển đổi số, triển khai số hóa hiện vật, xây dựng cơ sở dữ liệu và phát triển nền tảng trưng bày số một cách bài bản, bền vững.

Trong nỗ lực nhằm hiện thực hóa các kết luận của Trung ương về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam hướng tới sự phát triển bền vững của đất nước, tỉnh Khánh Hòa đã và đang triển khai một kế hoạch hành động toàn diện. Kế hoạch này tập trung vào việc nâng cao nhận thức về vị trí và vai trò của văn hóa cũng như con người Khánh Hòa trong sự nghiệp phát triển nhanh và bền vững của địa phương.

Đặc biệt, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Khánh Hòa đã ban hành Kế hoạch vào tháng 7/2025, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng nền tảng tinh thần vững chắc, khai thác nguồn lực nội sinh và tạo động lực mới cho sự phát triển của tỉnh trong kỷ nguyên mới. Văn hóa được xác định là một trong những yếu tố then chốt, đóng vai trò là nền tảng tinh thần vững chắc và là động lực quan trọng cho sự phát triển bền vững.

Kế hoạch của tỉnh Khánh Hòa bao gồm 5 nhóm nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm. Đầu tiên là đổi mới công tác lãnh đạo và chỉ đạo nhằm tạo ra những chuyển biến căn bản trong nhận thức và hành động của các cấp lãnh đạo địa phương. Tiếp theo là hoàn thiện thể chế và chính sách về văn hóa, con người để tạo ra một môi trường pháp lý thuận lợi cho sự phát triển của văn hóa.

Thứ ba, tỉnh Khánh Hòa sẽ đẩy mạnh xã hội hóa và phát huy vai trò của Nhân dân, doanh nghiệp và các tổ chức chính trị – xã hội trong phát triển văn hóa, tạo điều kiện cho sự tham gia rộng rãi của cộng đồng vào các hoạt động văn hóa. Cùng với đó, tỉnh sẽ tập trung vào phát triển nguồn nhân lực và hoàn thiện chính sách trong lĩnh vực văn hóa, với mục tiêu nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động văn hóa.

Một phần quan trọng khác của kế hoạch là tăng cường thông tin, tuyên truyền và hợp tác quốc tế về văn hóa. Qua đó, tỉnh Khánh Hòa không chỉ mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế mà còn quảng bá rộng rãi hình ảnh văn hóa của địa phương ra thế giới. Cuối cùng, tỉnh sẽ huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, phấn đấu mức chi ngân sách cho văn hóa cao hơn mức bình quân của cả nước, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và lâu dài của văn hóa địa phương.

Đặc biệt, trong kế hoạch của mình, Ban Thường vụ Tỉnh ủy giao Đảng ủy UBND tỉnh chủ trì đề xuất các cơ chế và chính sách mang tính đột phá. Một trong những nội dung quan trọng là sửa đổi, bổ sung chính sách ưu tiên, trọng dụng và đãi ngộ tài năng trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, di sản văn hóa, cũng như thu hút, đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ văn nghệ sĩ. Những chính sách này được kỳ vọng sẽ tạo ra những đột phá trong việc thu hút và phát triển tài năng văn hóa của địa phương.

Tỉnh Khánh Hòa cũng sẽ ưu tiên đầu tư vào các dự án thiết chế văn hóa quy mô lớn như bảo tàng, nhà hát trong thời gian tới. Những dự án này không chỉ phục vụ nhu cầu văn hóa của người dân mà còn là điểm đến thu hút khách du lịch, góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền văn hóa và kinh tế địa phương.

…