Triển lãm ký họa ‘Ký ức chiến trường Khu V’ vừa khai mạc tại thành phố Đà Nẵng, đánh dấu một sự kiện văn hóa quan trọng trong công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thống lịch sử và văn hóa, đồng thời tăng cường gắn kết cộng đồng. Sự kiện này thể hiện lòng tri ân sâu sắc đối với những cống hiến và hy sinh to lớn của các anh hùng, liệt sĩ trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc.

Triển lãm giới thiệu 78 phiên bản ký họa của liệt sĩ, họa sĩ Hà Xuân Phong và cố họa sĩ Nguyễn Đức Hạnh, cùng một số họa sĩ từng tham gia chiến đấu tại chiến trường Khu V. Những bức ký họa này đơn sơ nhưng chứa đựng cả một vùng trời ký ức về một thời chiến tranh khói lửa. Chúng là những câu chuyện và trải nghiệm chân thực về cuộc sống khắc nghiệt nhưng đầy hào hùng tại chiến trường.

Phát biểu tại lễ khai mạc triển lãm, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành phố Đà Nẵng Nguyễn Thị Hội An chia sẻ, thông qua 78 phiên bản ký họa của các họa sĩ từng trực tiếp tham gia chiến đấu tại chiến trường Khu V, triển lãm đã mang đến một không gian nghệ thuật dung dị mà sâu lắng. “Mỗi bức ký họa như một mảnh ghép ký ức, là một lát cắt của lịch sử, ghi dấu những khoảnh khắc chân thật về cuộc sống nơi chiến trường, nơi mà tinh thần yêu nước, lòng quả cảm và khát vọng hoà bình được thể hiện một cách sinh động, cảm động và đầy nhân văn”.

Bên cạnh việc giới thiệu các tác phẩm mỹ thuật có giá trị lịch sử và nghệ thuật, triển lãm còn tạo cơ hội để người xem tiếp cận và tìm hiểu sâu hơn về nghệ thuật tạo hình trong ký họa. Qua đó, giúp người xem hiểu rõ hơn về quá trình sáng tạo và cảm hứng của các họa sĩ khi thực hiện những tác phẩm này, đặc biệt trong bối cảnh chiến tranh.

Triển lãm ‘Ký ức chiến trường Khu V’ sẽ diễn ra từ ngày 16/7 đến ngày 10/8/2025 tại Khu Tượng đài Mẹ Việt Nam Anh hùng và trưng bày chuyên đề tại Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng. Sự kiện này không chỉ là một hoạt động văn hóa, nghệ thuật mà còn là một cách để thể hiện lòng biết ơn và tôn vinh những người đã hy sinh cho độc lập và tự do của dân tộc.

Trong không khí trang nghiêm và xúc động của cuộc gặp mặt người có công và nhân chứng lịch sử tiêu biểu nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ, ông Lê Xuân Chinh, một cựu binh sinh năm 1954, trú tại xã Thanh Yên, tỉnh Điện Biên, đã gây ấn tượng mạnh với nụ cười hiền hậu và ánh mắt sáng. Khuôn mặt của ông từng xuất hiện trong bức ảnh nổi tiếng ‘Nụ cười chiến thắng bên Thành cổ Quảng Trị’ đã trở thành biểu tượng của niềm tin và hy vọng trong những ngày tháng chiến tranh khốc liệt.

Nhớ lại mùa hè đỏ lửa năm 1972, ông Chinh kể rằng vào thời điểm đó, ông là một chàng trai 17 tuổi, tự nguyện viết đơn nhập ngũ để góp phần bảo vệ Tổ quốc. Với nhiệm vụ là dẫn lực lượng chủ lực, chuyển công văn và mệnh lệnh từ chỉ huy xuống các đơn vị chiến đấu đang cầm cự giữa vòng vây đạn pháo tại Thành cổ Quảng Trị, ông và đồng đội đã trải qua những ngày đêm mưa bom bão đạn.

Ông Chinh nghẹn ngào nhớ lại: ‘Đồng đội hy sinh rất nhiều, nhưng những người còn sống không ai được phép gục ngã. Anh em đã ngã xuống thì chúng tôi càng phải giữ chắc tay súng mà tiến lên.’

Bức ảnh ‘Nụ cười chiến thắng bên Thành cổ Quảng Trị’ được chụp vào sáng 15/8/1972, tại một chốt đóng quân ở phía Đông, gần sát bờ sông Thạch Hãn. Ông Chinh là người trẻ nhất trong nhóm chiến sĩ, tay cầm khẩu súng B40, và được phóng viên Đoàn Công Tính chụp ảnh.

Ông Chinh chia sẻ: ‘Lúc đó thấy nhà báo thì ai cũng muốn được chụp ảnh. Biết đâu được khi bức ảnh này lên báo, biết đâu được bố mẹ nhận ra mình và biết rằng con mình vẫn còn sống. Chúng tôi nghĩ như thế nên khi nhà báo nói ‘các đồng chí cười lên’ thì tất cả đều cười.’

Nụ cười giữa bom đạn chiến tranh ấy cũng bởi ông và đồng đội khi ấy luôn tin tưởng vào sự lãnh đạo của Quân đội, tin rằng cuối cùng họ sẽ giành thắng lợi. Trận Thành cổ kéo dài 81 ngày đêm, ông Chinh bám trụ đến 70 ngày. Chiều 5/9/1972, trên đường mang công văn, ông dính pháo bầy và được đồng đội đưa về Bệnh viện dã chiến 112.

Ông Chinh nói: ‘Cũng trong năm 1972, khi đơn vị rút ra Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa, tôi nhìn thấy tấm ảnh trên Báo Quân đội Nhân dân do thủ trưởng đơn vị cho xem.’

Dù đã trải qua những năm tháng chiến tranh ác liệt hay hành trình mưu sinh đầy gian khó nơi vùng đất mới, người cựu binh với ‘nụ cười chiến thắng’ ấy vẫn giữ vẹn nguyên khí chất người lính năm xưa – kiên cường, chân thành và lặng lẽ cống hiến. Với ông, sống sót trở về đã là một may mắn lớn lao, còn được đồng đội nhớ đến, được Tổ quốc tri ân là niềm vinh dự thiêng liêng, không gì có thể sánh được.

Đã hơn một năm trôi qua kể từ khi hàng nghìn cán bộ công an trên khắp cả nước bắt đầu hành trình tìm kiếm và thu thập mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ. Nhờ nỗ lực không ngừng nghỉ đó, dự án “trả lại tên cho các Anh hùng” đã có những bước tiến đáng kể với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và công nghệ gen tiên tiến. Vào ngày 23/7/2024, nhân kỷ niệm 77 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn nút khởi động Ngân hàng Gen (ADN) thân nhân liệt sĩ chưa xác định thông tin và thân nhân liệt sĩ. Dự án này do Bộ Công an đứng ra thực hiện, với sự đồng hành của GeneStory, đơn vị tiên phong trong việc tạo lập dữ liệu cho Ngân hàng gen.

Sau tròn một năm triển khai, dự án đã thu được hơn 51.000 mẫu gen từ khắp mọi miền đất nước. Mỗi mẫu gen đại diện cho một tia hy vọng, thắp sáng niềm tin cho những gia đình vẫn ngày đêm mong ngóng thông tin về người thân đã mất tích trong chiến tranh. Đến nay, đã có 16 gia đình tìm lại được hài cốt người thân và 16 liệt sĩ được trở về quê hương sau hàng chục năm nơi chiến trường xa. Một trong những câu chuyện cảm động là gia đình liệt sĩ Lương Bá Nho, người đã hy sinh vào năm 1970. Hài cốt của anh được tìm thấy tại nghĩa trang liệt sĩ Đức Cơ, tỉnh Gia Lai, sau hơn 50 năm mất tích. Sự kiện này không chỉ mang lại niềm vui cho gia đình mà còn cho thấy hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ gen trong việc xác định danh tính liệt sĩ.

Giáo sư Vũ Hà Văn, nhà đồng sáng lập GeneStory, khẳng định rằng công nghệ gen tiên tiến sẽ giúp nối lại những mảnh ghép của quá khứ và hiện tại. ‘Mỗi một mẫu gen được thu thập hôm nay không chỉ là mẫu vật sinh học, mà còn là sự kết nối ký ức, sự nối dài của tình thân qua nhiều thế hệ.’ Điều này không chỉ đúng với gia đình liệt sĩ Lương Bá Nho mà còn đúng với hàng nghìn gia đình khác đang chờ đợi thông tin về người thân.

Dự án Ngân hàng Gen Việt Nam đặt mục tiêu thu thập 1 triệu mẫu gen từ thân nhân để xác định danh tính cho khoảng 500.000 liệt sĩ. Với sự hỗ trợ của các thuật toán AI và hệ thống dữ liệu tham chiếu đặc trưng của người Việt, dự án hứa hẹn sẽ mở ra một kỷ nguyên mới trong việc xác định danh tính liệt sĩ và ứng dụng trong các lĩnh vực khác như chăm sóc sức khỏe cá nhân hóa và y tế. Đây không chỉ là một dự án về tìm kiếm hài cốt và danh tính liệt sĩ, mà còn là một dự án về kết nối gia đình, cộng đồng và cả dân tộc.

Trước những thành quả mà dự án đã đạt được, chúng ta không chỉ thấy được sự thành công của công nghệ gen và trí tuệ nhân tạo trong việc giải quyết những vấn đề liên quan đến quá khứ mà còn thấy được sự quan tâm và nỗ lực của cả xã hội trong việc tìm kiếm và tôn vinh những người đã hy sinh vì Tổ quốc. Việc tìm lại hài cốt và danh tính của các liệt sĩ không chỉ mang lại niềm vui cho gia đình họ mà còn góp phần xây dựng một xã hội có lòng nhân ái và sự trân trọng đối với những người đã làm nên lịch sử.

the hyperlink

GeneStory là đơn vị tiên phong trong việc tạo lập dữ liệu cho Ngân hàng gen.