Trong dòng chảy không ngừng của thời gian, những mất mát và hy sinh của các thế hệ cha anh vì độc lập, tự do của Tổ quốc vẫn còn khắc sâu trong tâm khảm người Việt hôm nay. Nhớ về những ngày tháng đã qua, nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật, đặc biệt là âm nhạc, tiếp tục ra đời như một cách để tri ân và ghi nhớ những người đã ngã xuống.

Các nhạc sĩ, nghệ sĩ đang viết tiếp những giai điệu tri ân thế hệ đi trước, góp phần gìn giữ và lan tỏa giá trị lịch sử trong đời sống đương đại. Từ nhiều thế hệ, những thanh âm vang lên từ trái tim của các nghệ sĩ vẫn luôn ngân vang. Mới đây, nhạc sĩ Lê Thống Nhất đã giới thiệu tác phẩm “Khúc hát chiều nghĩa trang” phổ thơ Nguyễn Quang Thiều, viết về người mẹ có con hy sinh nơi chiến trường. Tác phẩm này đã được thể hiện bởi Nghệ sĩ ưu tú Tiến Lâm và nhận được sự đồng cảm của đông đảo công chúng.

Cũng với cảm xúc chân thành, nhạc sĩ Nguyễn Anh Trí đã sáng tác hai ca khúc mới “Tuổi 20 đã thành sóng nước” và “Khúc ca ngày về lại”, tưởng nhớ những người con đã ngã xuống trên mảnh đất Quảng Trị linh thiêng và hào hùng của dân tộc. Nhạc sĩ Giáng Son cũng đã tạo ra ca khúc “Tìm cha” từ lời thơ của tác giả Phạm Hồng Điệp, do Nghệ sĩ ưu tú Vũ Thắng Lợi thể hiện. Ca khúc này là tiếng lòng của người con dành cho cha sau mấy chục năm đằng đẵng đi tìm hài cốt liệt sĩ của cha.

Nhân kỷ niệm 78 năm Ngày thương binh – liệt sĩ, ca sĩ Sao Mai Khánh Ly ra mắt MV “Còn mãi với non sông” như lời tri ân của thế hệ hôm nay gửi đến những anh hùng đã ngã xuống cho độc lập, tự do của Tổ quốc. Trước đó, Nghệ sĩ nhân dân Quốc Hưng và nhạc sĩ Kiên Ninh cùng thực hiện MV “Thiên hùng ca bất tử” dựa trên bài thơ “Lời người bên sông” của cựu chiến binh Lê Bá Dương – người từng chiến đấu tại Thành cổ Quảng Trị. MV tái hiện tinh thần bất khuất, lòng yêu nước mãnh liệt của các chiến sĩ đã chiến đấu và hy sinh nơi đây, góp phần tạo nên biểu tượng bất tử trong lịch sử cách mạng Việt Nam.

Gần đây, còn có nhiều sáng tác mới về đề tài thương binh – liệt sĩ, như “Hát về Côn Đảo thân yêu” (Trần Thành), “Mai về cùng em” (Đức Chính), “Anh về” (nhạc Ngọc Hòa, thơ Lưu Đức Hải); “Trở về quê hương” (nhạc Văn Cung, thơ Quang Tiến), “Cho mùa xuân thanh bình” (nhạc Nguyễn Đăng Tài, thơ Nguyễn Xuân Cửu), “Mộ gió mộ đá ngàn thu” (nhạc Nguyễn Hữu Minh, thơ Lê Quang Bùi)… Không chỉ những nghệ sĩ tên tuổi, nhiều người trẻ cũng đã quan tâm, sáng tác về đề tài này.

Những tấm gương hy sinh anh dũng, những thương binh, bệnh binh, Bà mẹ Việt Nam Anh hùng thầm lặng… cống hiến để đổi lấy hòa bình hôm nay vẫn luôn là nguồn cảm hứng mãnh liệt cho các nhạc sĩ, nghệ sĩ tiếp tục sáng tác, biểu diễn. Việc các nghệ sĩ trẻ quan tâm đến lịch sử, truyền thống và tiếp nối dòng chảy tri ân là một hành trình đầy trách nhiệm và tâm huyết.

Nhờ đó, những giai điệu tri ân tiếp tục được ngân vang, nối liền hiện tại với quá khứ, làm dịu đi nỗi đau chiến tranh và thắp sáng lên tinh thần yêu nước, lý tưởng sống đẹp trong thế hệ hôm nay và mai sau.

Tháng Bảy – tháng của tri ân, của những tưởng nhớ và hoài niệm trong dạt dào cảm xúc thiêng liêng. Chúng tôi đến thăm nhà bà Mã Thị Dung, 89 tuổi, xóm Dẻ Đoóng, xã Hòa An – một tấm gương vợ liệt sĩ đã vượt lên nỗi đau mất mát với sự hy sinh cao cả, lòng yêu nước và ý chí kiên cường, sống cuộc đời ý nghĩa trong hành trình góp phần viết nên trang sử vẻ vang của dân tộc.

Trong căn nhà nhỏ, bà Mã Thị Dung ngồi lặng lẽ với đôi mắt ngấn lệ, bàn tay xù xì nhẹ nhàng đặt lên bức ảnh của người chồng là liệt sĩ Nông Quang Khánh. Nhớ những tháng ngày hạnh phúc ngắn ngủi, nhớ dáng vẻ kiên cường anh dũng của chồng, nhớ mộ phần liệt sĩ trong sắc xanh của đại ngàn Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Trường Sơn.

Năm 1962, chàng thanh niên mồ côi Nông Quang Khánh nhập ngũ, trong quá trình làm nhiệm vụ đã quen và cảm mến cô gái thùy mị, xinh đẹp Mã Thị Dung khi đó là đội viên thanh niên xung phong. Đầu năm 1964, hai người nên duyên vợ chồng, cuối năm 1964 hạnh phúc nhân đôi khi hai vợ chồng đón cô con gái đầu lòng Nông Thị Bền và đầu năm 1967 tiếp tục đón con trai Nông Trung Kiên ra đời.

Nhưng hạnh phúc ngắn ngủi chẳng tày gang, đến tháng 6/1967, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc bước vào giai đoạn ác liệt, chồng bà đã xung phong vào chiến trường phía Nam để được trực tiếp chiến đấu góp phần giải phóng quê hương. Hòa cùng vào đoàn quân Nam tiến, ông Khánh lên đường đánh giặc, còn bà Dung ở nhà trở lại công việc hằng ngày, chăm sóc con nhỏ cùng nỗi nhớ chồng cồn cào, da diết.

Chiến tranh khốc liệt, bà Dung không nhận được tin tức hay lá thư nào của chồng nhưng bà Dung luôn vững tin, tự nhủ chồng bà sẽ trở về, 2 con sẽ được ở bên người cha bằng xương, bằng thịt chứ không phải qua những câu chuyện bà kể.

Nhưng chiến tranh kết thúc mà chồng bà mãi vẫn không trở về, đến năm 1977, sau bao mong ngóng thông tin của chồng, bà Dung nhận được lại là tin báo tử, máu xương người chồng bà thương nhớ đã hòa quyện nơi chiến trường.

Đau đớn là thế nhưng bà cố gằng gượng đứng lên vì 2 con, vì niềm tự hào khi chồng anh dũng hy sinh để bảo vệ Tổ quốc trở thành động lực mạnh mẽ giúp bà không quản khó khăn, mất mát.

Sau niềm an ủi đã tìm được mộ phần của chồng, bà Dung trăn trở với nỗi niềm nên đưa ông về với quê hương để con cái được gần gũi chăm sóc phần mộ và để xứng đáng với tình hiếu nghĩa, đạo lý vợ chồng hay để ông nằm lại nơi chiến trường nơi ông và các đồng đội đã anh dũng chiến đấu và hy sinh.

Hằng năm, bà và các con lại thu xếp thời gian vào thăm mộ ông Khánh, đến năm 2000, bà Dung mạnh mẽ quyết định không di dời hài cốt ông về với gia đình mà để ông Khánh yên nghỉ nơi linh thiêng khu mộ liệt sĩ Cao Bằng của Nghĩa trang Liệt sĩ quốc gia Trường Sơn.

Người vợ liệt sĩ như bà Mã Thị Dung cũng như bao người phụ nữ Việt Nam khác đều đã gói lại niềm riêng, sẵn sàng gạt tình yêu, hạnh phúc gia đình sang một bên để chồng yên tâm lên đường bảo vệ Tổ quốc. Mạnh mẽ vượt lên mọi mất mát, đau thương vẫn một lòng thờ chồng, nuôi con trưởng thành, là hậu phương vững chắc cho người lính đã nằm lại chiến trường phía Nam, góp phần cho đất nước hôm nay nở hoa.