Trong lịch sử cách mạng Việt Nam, giai cấp công nhân và báo chí cách mạng luôn đóng vai trò then chốt, góp phần tạo nên những chuyển biến sâu sắc trong xã hội, đặc biệt trong cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp và giành độc lập dân tộc. Một trong những nhân vật tiêu biểu gắn bó với phong trào công nhân và báo chí cách mạng là đồng chí Nguyễn Đức Cảnh – người sáng lập và lãnh đạo tổ chức Công đoàn Việt Nam.
Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh (1908-1932) là một trong những nhân vật quan trọng của phong trào công nhân Việt Nam đầu thế kỷ XX. Trong thời điểm đó, sự gia tăng về số lượng và chất lượng của công nhân trong các nhà máy, hầm mỏ, đặc biệt là ở khu vực Bắc Kỳ, đã tạo ra một lực lượng lao động tiềm tàng, sẵn sàng tham gia vào cuộc đấu tranh chống ách thống trị của thực dân và đế quốc.
Với tinh thần cách mạng sôi nổi, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã gia nhập các tổ chức cách mạng từ rất sớm. Sau khi được học tập ‘Đường kách mệnh’ của Nguyễn Ái Quốc, đồng chí thấm nhuần chủ nghĩa Mác – Lênin và hiểu rõ vai trò của giai cấp công nhân trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc.
Đồng chí đã trực tiếp tham gia vào phong trào công nhân và hoạt động cách mạng ở các cơ sở tại Bắc Kỳ. Những trải nghiệm thực tế trong công việc tại các nhà máy, xưởng cơ khí đã giúp Nguyễn Đức Cảnh ‘vô sản hóa’ và nắm vững vấn đề của công nhân trong phong trào đấu tranh.
Tháng 9/1927, hai đồng chí Nguyễn Đức Cảnh và Lý Hồng Nhật đã tham gia lớp huấn luyện chính trị tại Quảng Châu (Trung Quốc), nơi các đồng chí Hồ Tùng Mậu và Lê Hồng Sơn đã giảng dạy những bài học cơ bản về chủ nghĩa Mác – Lênin. Qua những buổi học này, Nguyễn Đức Cảnh không chỉ nắm vững lý thuyết mà còn tiếp thu được các phương pháp vận động công nhân, tư tưởng cách mạng của Quốc tế Cộng sản, cũng như chiến lược đấu tranh để giải phóng giai cấp vô sản khỏi sự áp bức của các thế lực đế quốc và phong kiến.
Cuối năm 1927, phong trào công nhân Bắc Kỳ phát triển mạnh mẽ. Nguyễn Đức Cảnh, trong vai trò lãnh đạo phong trào công nhân, đã tổ chức Đại hội đại biểu công nhân các tỉnh Bắc Kỳ vào ngày 28/7/1929, quyết định thành lập Tổng Công hội Đỏ Bắc Kỳ. Đây là bước ngoặt quan trọng trong sự nghiệp của Nguyễn Đức Cảnh, khi cùng các đồng chí sáng lập ra tổ chức Công đoàn Việt Nam đầu tiên, khẳng định vai trò lãnh đạo của giai cấp công nhân trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc.
Tổng Công hội Đỏ Bắc Kỳ không chỉ là tổ chức Công đoàn đầu tiên tại Việt Nam mà còn là tổ chức Công đoàn có tính chất cách mạng rõ rệt, sau đó đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng Cộng sản. Tổ chức Công hội Đỏ vừa đấu tranh cho quyền lợi kinh tế của công nhân, đồng thời kết hợp giữa đấu tranh chính trị và đấu tranh giai cấp, đẩy mạnh phong trào cách mạng trong giai cấp công nhân. Trong khuôn khổ tổ chức Công đoàn, công nhân chính là những chiến sĩ cách mạng, đấu tranh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc và giai cấp.
Ngoài vai trò là người sáng lập và lãnh đạo tổ chức Công hội Đỏ Bắc kỳ, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh còn là nhà lý luận, nhà báo cách mạng xuất sắc. Những tác phẩm của đồng chí, từ các tài liệu lý luận như ‘Công nhân vận động’ đến các bài viết trên các tờ báo cách mạng như ‘Đồng lòng tranh đấu’, ‘Cờ đỏ’, ‘Tin tức’, ‘Lao khổ’… đã góp phần to lớn trong việc hình thành nền báo chí cách mạng Việt Nam. Những tác phẩm này không chỉ cung cấp lý thuyết mà còn hướng dẫn các phương pháp đấu tranh cho công nhân, đặc biệt là công tác tổ chức và vận động công nhân tham gia vào các cuộc đấu tranh cách mạng.
‘Công nhân vận động’ là một trong những tác phẩm quan trọng nhất của Nguyễn Đức Cảnh, viết trong thời gian đồng chí bị giam cầm trong nhà tù thực dân trước khi bị xử án chém. Trong tác phẩm này, Nguyễn Đức Cảnh đã đúc kết những kinh nghiệm trong việc tổ chức, vận động công nhân và đấu tranh cho quyền lợi của họ, đồng thời nêu ra các phương pháp vận động công nhân theo đúng đường lối của Đảng Cộng sản. Đây là tài liệu quý giá cho các thế hệ sau trong công tác xây dựng tổ chức Công đoàn và lý luận công nhân.
Bên cạnh việc tổ chức, vận động công nhân, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh còn đặc biệt chú trọng đến công tác tuyên truyền, vận động quần chúng thông qua báo chí.
Ngày 1/10/1929, Tạp chí Công hội Đỏ (nay là Tạp chí Lao động và Công đoàn) ra đời, đánh dấu một sự kiện quan trọng trong lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam. Đây là tờ tạp chí đầu tiên trong lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam mang tính nghiên cứu lý luận sâu sắc, phục vụ cho công tác huấn luyện và tuyên truyền trong giai cấp công nhân. Tạp chí Công hội Đỏ không chỉ là phương tiện để tuyên truyền các chủ trương, đường lối cách mạng mà còn là diễn đàn để đào tạo cán bộ, nâng cao trình độ lý luận cho các cán bộ công đoàn, công nhân.
Tạp chí Công hội Đỏ ra đời trong hoàn cảnh hết sức khó khăn, khi chính quyền thực dân Pháp đang gia tăng các biện pháp đàn áp phong trào cách mạng. Tuy nhiên, với sự lãnh đạo tài tình của Nguyễn Đức Cảnh, tạp chí đã vượt qua khó khăn, thành công trong việc phát hành các ấn phẩm đầu tiên. Tạp chí không chỉ đăng các bài viết về lý luận cách mạng mà còn thông tin về các phong trào đấu tranh của công nhân, những chiến công của giai cấp vô sản trên khắp đất nước.
Bài viết đầu tiên của Tạp chí đã nêu rõ mục đích và tôn chỉ: ‘Vô sản giai cấp phải có báo chí của vô sản giai cấp’, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng một nền báo chí cách mạng phục vụ cho lợi ích của giai cấp công nhân. Tạp chí là công cụ tuyên truyền và là một phương tiện quan trọng giúp công nhân Việt Nam hiểu được lý thuyết Mác – Lênin, vai trò của giai cấp vô sản trong cách mạng, cũng như lý thuyết đấu tranh giai cấp và quyền lực của nhân dân.
Cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, với vai trò thủ lĩnh tiên phong của giai cấp công nhân và tổ chức Công đoàn Việt Nam, không chỉ ghi dấu ấn trong lịch sử phong trào công nhân mà còn mở ra những dự báo quan trọng đối với quá trình cách mạng và phát triển xã hội Việt Nam.
Khi Nguyễn Đức Cảnh trở thành người lãnh đạo đầu tiên của tổ chức Công hội Đỏ, đồng chí là người dự báo sự trưởng thành của giai cấp công nhân Việt Nam trong bối cảnh chuyển mình của xã hội. Đồng thời, đồng chí cũng đã nhìn nhận được vai trò quan trọng của Đảng Cộng sản Việt Nam trong sự nghiệp cách mạng, dù vào thời điểm đó, Đảng còn trong giai đoạn hình thành và thử thách. Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã nhìn thấy con đường mà giai cấp công nhân phải đi, gắn liền với sự phát triển của cách mạng và chủ nghĩa xã hội.
Đặc biệt, trong sự nghiệp báo chí của mình, Nguyễn Đức Cảnh đã có những đóng góp đáng chú ý khi tham gia sáng lập và phát triển tờ Công hội Đỏ – tờ tạp chí có tính chất lý luận đầu tiên của giai cấp công nhân và báo chí cách mạng Việt Nam. Mặc dù trong hoàn cảnh lịch sử lúc bấy giờ, chưa chắc Nguyễn Đức Cảnh đã tiếp cận trực tiếp với những thành tựu hoặc kinh nghiệm hoạt động cách mạng của các bậc tiền bối như Lênin hay Nguyễn Ái Quốc, nhưng đồng chí đã linh cảm được những nguyên lý và phương thức cách mạng mà họ đề xuất. Điều này cho thấy một dự báo chính xác về sự phát triển của báo chí cách mạng, khi tờ Công hội Đỏ không chỉ đóng vai trò là phương tiện tuyên truyền lý luận, mà còn là một chiếc cầu nối giữa lý thuyết và thực tiễn cách mạng, báo hiệu một bước ngoặt trong sự nghiệp báo chí của Việt Nam.
Cảm nhận của Nguyễn Đức Cảnh về con đường cách mạng, qua những bài viết trong Công hội Đỏ, dường như đã chỉ ra rằng sự nghiệp báo chí cách mạng không chỉ đạt được những thành tựu quan trọng ngay trong thời kỳ của ông, mà còn là nền tảng cho những thành công vững bền trong tương lai. Những tư tưởng và chiến lược mà Nguyễn Đức Cảnh đề xuất hoàn toàn là dự báo đúng đắn cho nền báo chí cách mạng trong suốt nhiều thập kỷ sau này, với tầm ảnh hưởng kéo dài đến tận ngày nay.
Cuối cùng, một trong những dự báo quan trọng mà Nguyễn Đức Cảnh để lại chính là sự hình dung về tương lai của đất nước sau khi cuộc cách mạng vô sản hoàn toàn giành được thắng lợi. Dù vào thời điểm của ông, những khái niệm về chủ nghĩa xã hội còn mới mẻ và chưa được nhiều người, kể cả những người cách mạng, nhìn nhận một cách rõ ràng, niềm tin của ông vào chiến thắng của chủ nghĩa xã hội vẫn là khát vọng sâu sắc và bền bỉ. Mặc dù thực tế lịch sử đã chứng kiến sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu, nhưng niềm tin của Nguyễn Đức Cảnh vào một tương lai tươi sáng cho dân tộc Việt Nam vẫn là dự báo có giá trị mãi mãi – bởi ngày nay đất nước chúng ta đã bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình đầy mạnh mẽ và triển vọng.
