Tương Thô ố – Món Ăn Đặc Sản Độc Đáo Của Người Thái Đen Ở Sơn La
Tương Thô ố, hay còn được gọi là Thúa ố hoặc tương thối, là một đặc sản độc đáo và nổi tiếng của đồng bào Thái đen ở tỉnh Sơn La. Món ăn này đặc biệt phổ biến ở xã Chiềng Sung, huyện Mai Sơn cũ. Trong tiếng Thái, ‘thúa’ có nghĩa là hạt đậu, còn ‘ố’ là ủ, phản ánh quy trình sản xuất độc đáo của loại tương này. Tương Thô ố được làm từ hạt đậu tương luộc được ủ lên men, sau đó giã với các gia vị để tạo thành một loại nước chấm sền sệt và đặc sánh.
Chị Lò Thị Lưu, chủ một cơ sở làm tương thô ố ở bản Chiềng Đen, xã Chiềng Sung, tỉnh Sơn La, chia sẻ rằng để làm được tương ngon, người sản xuất phải chọn những hạt đậu đã được phơi kỹ, có màu trắng ngà, độ chắc mẩy, bóng đẹp, tròn đều và không bị mốc, nứt hay héo. Những nguyên liệu đầu vào đạt chất lượng sẽ giúp tương thêm thơm ngon và đảm bảo an toàn cho người tiêu thụ.
Quá trình làm tương thô ố đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm. Hạt đậu tương sau khi được tuyển chọn kỹ càng sẽ được rửa sạch, hầm nhừ trong 10-12 tiếng, sau đó vớt ra và để ráo nước. Tiếp đến, đậu tương sẽ được ủ bằng lá chuối, đựng trong các vật dụng có độ thông thoáng, và đặt trên gác bếp hoặc nơi gần bếp để đậu lên men. Quá trình ủ đậu tương thường mất khoảng 3-4 ngày, tùy thuộc vào điều kiện thời tiết và nhiệt độ.
Sau khi đậu tương đã lên men, nó sẽ được đem giã nhuyễn cùng với tỏi, bột ớt, muối… Đây là công đoạn khó nhất, đòi hỏi kinh nghiệm của người làm để tránh làm tương bị hỏng hoặc mốc. Sau khi giã nhuyễn, tương sẽ được trộn với rượu và nước đun sôi để nguội, sau đó chia vào chai, lọ hoặc chum để bảo quản và sử dụng dần. Tương thô ố có thể ăn ngay sau khi giã, nhưng ngon nhất là ủ thêm khoảng 1 tuần nữa để các gia vị quyện vào nhau, dậy mùi đặc trưng.
Ở Sơn La, tương thô ố được sử dụng phổ biến trong các bữa cơm hàng ngày của người dân địa phương. Món ăn này có thể kết hợp với các món luộc, thịt luộc, hoặc dùng làm gia vị ướp thịt nướng, trộn trứng rồi đem chưng… đều ngon. Tương thô ố cũng có thể dùng làm món ăn kèm với rau rừng hay đậu phụ, tạo nên một hương vị đặc trưng và phong phú.
Để giữ được hương vị và chất lượng của tương thô ố, người tiêu thụ cần bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh để ruồi nhặng bám vào. Tương để càng lâu càng ngon, và có thể được sử dụng như một loại đồ chấm đa năng trong các bữa ăn hàng ngày.
Tương thô ố là một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực của người Thái đen ở Sơn La. Với quy trình sản xuất độc đáo và hương vị đặc trưng, tương thô ố đã trở thành một món ăn đặc sản được yêu thích không chỉ ở Sơn La mà còn ở nhiều nơi khác trên cả nước.
